Polikistik over sendromu

|

 

Sokolova Marina Olegovna

Kadın Doğum Uzmanı-Jinekolog, Jinekolog-Endokrinolog

İçerik

• Polikistik over sendromunun nedenleri
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi
• Polikistik hastalığın önlenmesi

Polikistik over sendromu, kistlerin (olgunlaşmamış yumurtaların) yumurtalıklarda biriktiği ve yumurtalıkların boyutlarının 5 kata kadar artabileceği hormonal bir hastalıktır. Bu hastalık üreme çağındaki kadınların yaklaşık %5'inde görülür.

Rahmin yanlarında iki eş organ vardır - bunlar yumurtalıklardır. Bir kız çocuğu doğduğunda, ergenliğin başlamasıyla birlikte gelişmeye başlayan yumurta stokları zaten vardır. Bir döngüde birkaç yumurta olgunlaşabilir, ancak yalnızca bir tanesi rahme salınır. Nadiren sapmalar meydana gelir ve yumurtlama sırasında 2-3 yumurta salınır ve döllendiklerinde yumurtalıklarda kadın cinsiyet hormonları da üretilir. 

Polikistik over sendromunda (veya bu hastalığa aynı zamanda - onu inceleyen bilim adamlarının adıyla Stein-Leventhal sendromu da denir), kadın seks hormonlarının üretim düzeyi normdan çok farklıdır. Vücudun kendisi bu durumu düzeltemez.

Yirminci yüzyılın 30'lu yıllarında Stein ve Leventhal, menstruasyonun yokluğu ile polikistik over sendromu arasında bir ilişkinin varlığını kanıtladı. Günümüzde bu tanı, kadın kısırlığının en sık görülen nedenlerinden biridir .

Tedaviye erken başlanırsa yumurtalık fonksiyonu geri kazanılabilir. Ancak zamanla kısırlık riski artar. Ayrıca kistler birikip çok büyürse yırtılabilir. Bu genellikle iltihaplanmaya ve hatta yumurtalığın kendisinin yırtılmasına yol açar. Bu durumda kadının, hasarlı yumurtalığın kısmen veya tamamen çıkarıldığı acil ameliyata ihtiyacı vardır.

Polikistik over sendromu türleri:

1. Primer polikistik hastalık (Stein-Leventhal sendromunun kendisi) - ergenlik döneminde bağımsız bir hastalık olarak ortaya çıkar veya doğuştan olabilir. Kızlarda hem hormonal bozukluklar hem de ciddi enfeksiyonlar polikistik hastalığın gelişimini tetikleyebilir.
2. İkincil polikistik hastalık üreme çağında endokrin ve hormonal bozuklukların, yumurtalıkların  ve uterusun inflamatuar hastalıklarının arka planında gelişir.

Polikistik over sendromlu bir kadın uygun tedavi ile hamile kalmayı başardıysa, hamileliği boyunca bir jinekolog tarafından takip edilmesi gerekir çünkü bu kategorideki hamile kadınlarda düşükler ve erken doğumlar daha sık görülür. Uygun tedavi ile bir kadın sağlıklı bir çocuk taşıyabilir ve doğurabilir. Birçok çalışma bu hastalığın kalıtımını doğrulamaktadır.

Polikistik over sendromunun nedenleri

Şu anda PKOS'un nedenleri kesin olarak belirlenmemiştir. Ancak öyle ya da böyle hormonal dengesizlikle ilişkilidirler (ciddi bir enfeksiyon, sinir bozuklukları ve hatta iklim değişikliğinin bir sonucu olarak).

Hastalığın olası nedenleri:

• Beynin hormon üretimini düzenleyen bölgeleri olan hipotalamus ve hipofiz bezinin işleyişindeki bozukluklar. Yumurtanın olgunlaşmasını ve folikülden salınmasını etkileyen adrenal bezlerin ve yumurtalıkların işleyişi, luteinize edici (LH) ve folikül uyarıcı (FSH) hormonların sentezi bunlara bağlıdır. Bu organların hatalı çalışması dengesizliğe yol açar: Luteinize edici hormon seviyesi artar, bunun sonucunda kadının vücudu daha fazla erkeklik hormonu üretir.
• Adrenal bezlerin işleyişindeki bozukluklar.
• Eklerin iltihaplanması da dahil olmak üzere yumurtalıkların hatalı işleyişi.
• Pankreasın düzgün çalışmaması insülin direncine neden olur. Aşırı insülin LH üretiminin artmasına neden olur. Polikistik hastalığı olan kadınlarda aşırı kilo birikimine ve obeziteye neden olan insülin direncidir (bu semptom hastaların yaklaşık %40'ında görülür).
• Belirtiler

Primer polikistik hastalıkta bile kızlarda ilk adet kanaması zamanında başlayabilir. Ancak iki veya daha fazla yıl sonra döngü düzensiz kalır ve adet birkaç ay boyunca devam etmez. Üreme çağındaki kadınların da adet dönemleri düzensizdir veya hiç adet görmezler. Nadir adet kanamalarına sıklıkla ağrı ve endometriyumun aşırı büyümesine bağlı olarak ortaya çıkan ağır rahim kanaması eşlik eder.

Polikistik hastalığın belirtileri:

• Düzensiz döngüler veya menstruasyonun yokluğu (amenore);
• Obezite. Yağın sadece karın bölgesinde birikmesi durumu, yağın eşit dağılımı olan hastalara göre daha şiddetli ve tehlikelidir.
• Aşırı sebum üretimi, sivilce.
• Aşırı kıllanma, meme bezlerinde kıllanma meydana gelebilir.
• Erkek tipi kellik.
• Aylık döngünün tamamı boyunca vücut ısısı yükselir.
• Alt karın bölgesinde rahatsız edici ağrı.
• Hamile kalamama veya sürekli düşükler.

Polikistik over sendromunun belirtileri

Bir kız çocuğunda menstruasyonun geç başlaması, düzensiz adet döngüsü, erkek vücut tipi, aşırı zayıflık veya obezite varsa, jinekolog birincil polikistik over sendromunun varlığını varsayabilir ve ek muayene önerebilir.

Bir jinekolog, hastada şu üç belirtiden en az ikisinin bulunması durumunda "polikistik over sendromu" tanısı koyabilir:

1. Yumurtlamanın olmaması, menstruasyon ve uzun süreli kısırlık ile gösterilen yumurtalık fonksiyon bozukluğu gözlenir.
2. Erkek cinsiyet hormonlarının artan üretimi (bu, aşırı kıl büyümesi, yağ bezlerinin aktivitesi ile gösterilir).
3. Yumurtalıkların boyutu ve yapısındaki değişiklikler, ultrason ve tanısal laparoskopi ile doğrulanır.

Teşhis

Uzmanlardan tavsiye alın:

• Jinekolog
• Jinekolog-endokrinolog

Bir kadının hamile kalma sorunları varsa, adet düzensizliği varsa veya hiç adet görmüyorsa ve aşırı erkek cinsiyet hormonu belirtileri varsa, PKOS'un olası tanısı konur. Ancak tümör varlığında, hipofiz veya adrenal bezlerin yapı ve işleyişinde bozukluklar, hiperprolaktinemi (prolaktin hormonunun aşırı üretimi) varlığında böyle bir tablo ortaya çıkabilir. Normalde emzirme döneminde artar ancak kadınlarda Hipofiz bezi ve adrenal bezlerde bu hormonun üretimi artar ve emzirme meydana gelir, bunun doğumla hiçbir ilgisi yoktur. Tanıyı netleştirmek için kapsamlı bir inceleme gereklidir.

Tanıyı doğrulamak için kullanılan tanı yöntemleri:

• Aşırı saç büyümesinin veya kelliğin, akne, sebore varlığının ve erkek cinsiyet hormonlarının üretiminin arttığını gösteren diğer belirtilerin doğrulandığı genel bir muayene.
• Doktorun yumurtalıkların yapısındaki değişiklikleri, genişlemelerini doğruladığı jinekolojik sandalyede muayene.
• Kadın seks hormonları için kan testi - östrojen, prolaktin, FSH, LH.
• Erkek cinsiyet hormonları için kan testi - testosteron, androstenedion, dehidroepiandrosteron sülfat.
• Kortizol (stres hormonu) için kan testi.
• Şeker, insülin, TSH için kan testi.
• Yumurtalıkların genişleme derecesini, kistlerin sayısını ve büyüklüğünü belirleyecek yumurtalıkların ultrason muayenesi, yumurtalıkların yapısındaki değişiklikler.
• Kan akışının yoğunluğunu değerlendirmek için yumurtalık damarlarının Doppler ölçümleri.
• Yumurtalıkların manyetik rezonans görüntülemesi - tümör olasılığını dışlamak için.
• Hipofiz bezinde veya hipotalamusta bir tümörden şüpheleniyorsanız, kontrastlı beyin MR'ı da çekmelisiniz.
• Lipidler için kan testi.
• Diagnostik laparoskopi.

Tüm çalışmalar birlikte, ilgilenen doktorun tanıyı doğrulamasına ve en etkili tedavi taktiklerini geliştirmesine yardımcı olacaktır.

Polikistik hastalığın türünü belirlemek için şunları kullanın:

• Deksametazon ile test yapın: kullanımı adrenokortikotropik hormon (ACTH) üretimini azaltır. Primer polikistik hastalıkta ACTH sentezi bir miktar azalır. İkincil, özellikle adrenogenital sendromda, erkek cinsiyet hormonlarının seviyesi keskin bir şekilde azalır.
• Adrenokortikotropik hormonla test edin. Vücuda girdikten sonra, birincil polikistik hastalıkta erkeklik hormonlarının seviyesi hafifçe artar; ikincil polikistik hastalıkta keskin bir şekilde artar.

Hangi uzmanların ayrıca hastalığı teşhis etmek ve tedavi etmek için yardıma ihtiyacı olabilir?

Polikistik hastalığı olan kadınlar bir jinekolog veya jinekolog-endokrinolog tarafından muayene edilir ve tedavi edilir. Ayrıca tavsiyeye de ihtiyacınız olabilir:

• endokrinolog  (özellikle diyabetiniz varsa);
• cerrah  (ameliyat gerekiyorsa);
• beyin cerrahı (hormon dengesizliğinin hipofiz bezi ve hipotalamustaki oluşumlardan kaynaklandığına dair şüphe varsa).

Tedavi

Bu hastalığın tedavisi, yumurtlamayı ve adet döngüsünü uyarmayı ve normalleştirmeyi, hormon seviyelerini ayarlamayı amaçlamaktadır.

Tedavi yöntemleri

Polikistik over sendromlu hastaların tedavisinin bir parçası olarak aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilmektedir:

• Hamile kalma şansını ve başarılı bir gebelik sonucunu artırmak için yumurtlamayı uyarmak ve aylık döngüyü normalleştirmek;
• Erkek cinsiyet hormonlarının düzeyinde azalma;
• Ağırlık normalizasyonu.

Çoğu durumda konservatif tedavi reçete edilir. Etki vermezse cerrahi yöntemlere başvurulur.

Yağ birikintilerinde sıklıkla ek miktarlarda erkek cinsiyet hormonu sentezlenir. Dolayısıyla bazı hastaların hormonlarının az çok düzene girmesi için 10-20 kilo vermeleri yeterli oluyor. Kilo verdikten sonra aylık döngü normalleşir ve yumurtlama ortaya çıkar. Gelecekte kilonun normalleştirilmesi, radikal yöntemlere başvurmadan PKOS'tan tamamen kurtulmanızı sağlayacaktır. Bu, vücudun ek tedavi gerektiren ciddi endokrin ve metabolik bozuklukları yoksa gerçekleşir.

Konservatif tedavi

En yaygın tedavi seçeneği hormon tedavisidir. Kadına hormon seviyelerinin dengelenmesine ve yumurtalıkların "yeniden başlatılmasına" yardımcı olan oral kontraseptifler reçete edilir. Hormonlar için yapılan kan testinin sonuçlarına dayanarak bir jinekolog tarafından spesifik bir ilaç reçete edilir. Oral kontraseptifler erkeklik hormonlarının seviyesini azaltmaya yardımcı olur; çoğu hasta onları durdurduktan sonra hamile kalmayı başarır.

Cerrahi tedavi

Konservatif tedavi sonuç vermezse, hastanın durumu düzelmezse, endometriyal proliferasyon doğrulanırsa veya hasta yakın gelecekte hamilelik planlıyorsa, doktor cerrahi müdahale - yumurtalıkların kama rezeksiyonu - önerir. Operasyon sırasında yumurtalığın en çok etkilenen kısmı çıkarılır ve kesilen yer dağlanır. Operasyonun laparoskopik olarak yapılması iyileşme sürecini hızlandırır ve komplikasyon riskini azaltır.

Karında, içinden bir video kamera ve özel aletlerin yerleştirildiği birkaç küçük kesi yapılır. Bu teknik fazla kan kaybına izin vermez ve birkaç gün içerisinde normal hayata dönmenizi sağlar. Yara enfeksiyonunu önlemek için bir antibiyotik tedavisi görmeye de gerek yoktur.

Yumurtalıkların kama şeklinde rezeksiyonu onların aktivitesini uyarır, yumurtlamayı ve aylık döngüyü normalleştirir, kadınlık hormonlarının üretimini artırır ve erkek hormonlarının sentezini azaltır. Ayrıca ameliyattan sonra hastaya yumurtlamayı uyarmak için hormonal ilaçlar reçete edilir.

Böyle bir tedavinin etkisi sonsuz değildir: en fazla üç yıl sürer, ardından hastalığın belirtileri geri döner. İlk operasyon en etkili olanıdır, sonraki her operasyonda etki azalır. Bu nedenle doktorlar ilk kama rezeksiyonundan altı ay sonra hamile kalmayı öneriyorlar. Bu dönemde hastaların yaklaşık %65'i hamile kalabilmekte ve sağlıklı bir çocuk sahibi olabilmektedir.

Ameliyattan sonra gebelik oluşmazsa hastaya tüplerin açık olup olmadığı açısından test yapılması gerekir.

Endometriumun aşırı büyümesi de ameliyat endikasyonu olabilir.

Adrenal bezlerin ve hipofiz bezinin fonksiyon bozukluğunun arka planında polikistik over sendromu gelişmişse, kama rezeksiyonu kullanılmaz: bu durumda etkisizdir.

Kistlerin yırtılması veya birkaç kama şeklindeki rezeksiyondan sonra ve ayrıca onkolojik patoloji riski varsa yumurtalıklar tamamen çıkarılır.

Diyet

Polikistik over sendromlu kadınların sıklıkla obeziteye yatkın olması nedeniyle fiziksel aktivite ve beslenme değişikliği önerilmektedir. Ağırlık kaldırmak ve yoğun antrenman, kist rüptürünü tetiklemeyecek şekilde sınırlandırılmalıdır, ancak orta dereceli spor, yürüyüş ve statik yükler oldukça kabul edilebilir. Aynı zamanda bu tür hastaların tıbbi amaçlı oruç tutmaması gerekir, çünkü lipid metabolizması bozuklukları nedeniyle yağlar değil proteinler yakılmaya başlar.

Polikistik over sendromunuz varsa nasıl sağlıklı beslenebilirsiniz:

• Karbonhidrat içeriği yüksek gıdaların (un, unlu mamuller, tatlılar, şekerli içecekler) miktarını sınırlayın;
• Yağsız proteinli gıdaların ve lif miktarını artırın;
• Daha fazla sebze ve şekersiz meyve yiyin;
• Yağ tüketimi sınırı, gizli yağlar dahil günde 80 g'dan fazla değildir ve hayvanları bitkisel olanlarla değiştirmek daha iyidir;
• Daha düşük kalorili yiyecekler (yeşillikler, lif açısından zengin sebzeler, meyveler);
• Az ama sık yiyin: Günde 5-6 kez;
• Bölgenin kalori içeriğini günde 1200-1800 kcal'a düşürün;
• Haftada en az 1-2 kez oruç günleri düzenleyin (sadece az yağlı süt ürünleri, sebze veya meyve günleri yiyin);
• Alkol ve sigara içmeyi bırakın; bunlar hormonal dengesizliği artırır ve kanser riskini artırır;
• Tuzlu, tütsülenmiş yiyeceklerden, endüstriyel soslardan ve yarı mamul ürünlerden kaçının;
• Mayalı unlu mamulleri ve beyaz ekmeği tam tahıllı ekmek lehine reddedin;
• Kahve ve çay tüketiminizi kontrol edin: Aşırı kafein, kortizol ve erkek cinsiyet hormonlarında artışa neden olabilir.

Polikistik hastalığı olan kadınların stres ve sinir gerginliğinden uzak durması, daha fazla dinlenmesi, günde en az 7 saat uyuması ve temiz havada daha fazla vakit geçirmesi önemlidir.

Benzer Yazılar