Chip ve Ukrayna

|

AChip ve Ukrayna krizi...

Bugün çok ilginç bir durumdan bahsedeceğim.

Dünyanın ne kadar ufak ve kelebek etkisinin ne kadar büyük olduğunu bir daha göreceksiniz..

Neredeyse herkesin bildiği gibi son 2 yıldan beri  dünyada bir chip krizi var..

Yani elektronik aletler için en önemli  parça...

Artık dünyada chipsiz hiçbirşey yok..

En ufak mutfak aletinde bile kullanılmak zorunda ve metaverse dünyaya geçerken  adetsel olarak kat be kat fazla chipe ihtiyaç var....

Dünyanın en büyük chip üreticisi  Tayvan...

Tüm dünyanın chip ihtiyacının %92 si gibi deli bir rakamı üretiyor..

Yalnzıca TSMC firması ise toplam dünya üretiminin %56 sını tek başına yapıyor...

Fakat chip üretimi için gerekli olan en önemli şey su..

Evet yanlış duymadınız..

Su...

Bu süper iletlen katmanları temizlemek için çok büyük mikyarda suya ihtiyaç var..

Ve yalnızca TMSC firmasına günlük 156 bin ton su gerekiyor..

Ve yine son 2 yılda tüm dünyada başgösteren  kuraklık en fazla tayvanı vurunca su kıtlığı oluştu  ve bu chip üretimini büyük sekteye uğrattı...

Yalnızca otomotiv sektörü için...

Benzinli otomobillere  ortalama 1000 adet,

Hibritlere  1500 adet,

Eleltriklilere 2000,

Kendi giden otonom  otomobillere ise 10.000 in üstünde chip gerekiyor...

Dünyadaki otomotiv beyaz eşya ve tüm elektronik eşya fiyatlarının artma sebebi  Tayvandaki kuraklık..

İlginç değil mi?

Bu birinci nedendi..

İkincisine gelirsek...

Bu yarı iletkenlere lazer ile ince ince  devreler çiziliyor ve bu lazerler  Neon ve Hekzaflorobütadien  gazı ile çalışıyor..

Ve bomba geliyor..

Tüm dünyadaki neon gazının %70 i Ukraynada üretiliyor...

Ve Chip üreticileri birliği  Semiconductor Insd. associate  ellerinde 2 aylık neon gazı kaldığını söyledi geçen hafta....

Bu olay  Buğday Ayçiçek yokluğundan beter..

Eğer chip üretimi durursa..

Gübre üreten  fabrikalar..

Tarla işleyen traktörler..

Yağ üreten fabrikalar durabilir...

Artık  dünya sandığımız kadar basit bir dünya değil ne yazık ki...

Koca bir köy..

Herkes birbirine bağlı...

Eğer bu savaş uzarsa  akılalmaz şeyleri yaşayabiliriz...

O nedenle  Rus  Ukrayna savaşı  Afrikadaki iki ülkenin savaşı gibi olmaz..

Tüm dünya Rusya'ya ambargo uyguluyor ama  eğer savaş uzarsa hepsi teker teker ambargoyı kaldırıp savaşı bitirin diyeceklerdir..

Bu ambargo sırf Rusları değil tüm dünyanın ipini çekecek gibi duruyor....

***

Kelebek etkisi, bir sistemin başlangıç verilerindeki ufak değişikliğin, büyük ve öngörülemez bir değişiklik yaratıp çok farklı sonuçlar oluşturmasına verilen isimdir. Bu teorinin babası Amerikalı bilim adamı Edward N. Lorenz’dir.

Aslında Edward Lorenz bir meteorologdur, ancak yarattığı bu teori başta matematik olmak üzere fizik, biyoloji hatta sosyal bilimleri bile etkilemiştir.

 Teoriyi ilk olarak bilgisayarında hava durumuyla ilgili hesaplar yaparken bulmuştur. İlk hesaplamalarında başlangıç verisi olarak 0.506127 sayısını kullanmıştır. İkinci hesaplamalarında ise 0.506’yı kullanmıştır. Göreceğiniz üzere 2 sayı arasındaki fark sadece yaklaşık 1/1000 (binde bir)’dir.

 “Sistemin in başlangıcındaki en ufak bir değişiklik sonuçları öngörülemez bir değişikliğe neden olabilir”

Bu iki başlangıç değeri kullanarak bulduğu değerler o kadar farklıdır ki kendisi bile bunu öngörememiştir. Yani bir kelebeğin kanat çırpmasının yarattığı rüzgarla eşdeğerde fark olmasına rağmen, süreç içinde çok farklı sonuçlar doğurmuştur.

 Ve bu araştırmaya örnek olarak da 1972 yılında “Bir kelebeğin Amazon ormanlarında kanat çırpması Amerika’da fırtına çıkartabilir” ifadesini kullanmıştır.

 Bu teoriye yakın zamanımızdan örnekler vermek gerekirse;

 1. Dünya Savaşı’nın başlamasının nedeni bir Sırp milliyetçinin Avusturya-Macaristan veliaht prensini öldürmesiydi

 Abd’ nin en büyük yağma ve anarşi ortamı siyah bir gencin vurulmasında sonra ortaya çıkmıştır. ( aynı şekilde Yunanistan, İngiltere ve Fransa’daki olayları verebiliriz)

Ve son olarak da “Arap Baharı” hareketi de Tunuslu bir gencin kendini yakarak ölümüyle başlamıştır.

 Evet, bunların altında her ne kadar siyasi ve ekonomik birçok neden olsa da yukarıda verilenler başlangıç noktalarını oluşturmuş ve olayların sonu öngörülemeyecek şekilde ilerlemiştir.

 Bir başka örnek de ‘kelebek etkisi’ nin kriptolojideki etkisinden verilebilir. Aşağıda MD5 algoritmasıyla yazılan sadece baş harfleri farklı aynı kelimenin veri olarak kaydedilirken ki verdiği farklı tepkiyi göreceksiniz.

  Etki işte bu kadar belirgin ve tahmin edilemezdir.

 

 

Eğer bu konuda biraz daha bilgi isterseniz size Kelebek Etkisi (The Butterfly Effect) filmini tavsiye ederim. İlk film tuttuktan sonra bundan başka 2 tane daha yapılsa da hiç biri  başrollerini Ashton Kutcher, Amy Smart, Eric Stoltz ‘ın paylaştığı ilk filmin yerini tutamadı.

En son olarak bu konuda şunu diyebiliriz ki, siz şimdi bu yazıyı okumasaydınız başka bir işle uğraşsaydınız şuan yaşadıklarınızdan veya yaşayacaklarınızdan farklı bir geleceğe sahip olacaktı.

 E. Berk Sevinç

 

Benzer Yazılar